همشهری آنلاین- شهاب مهدوی: در روزهای برگزاری جام جهانی فوتبال، مستندهای ورزشی بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گرفته‌اند. مستند ورزشی یکی از جذاب‌ترین گونه‌های سینمای مستند است که البته در ایران به ندرت جدی گرفته شده است. مستندسازان یکی از مهم‌ترین مشکلات در این حوزه را فقر تصاویر آرشیوی می‌دانند. اینکه در مورد بسیاری از رخدادهای مهم ورزشی دسترسی به تصاویر یا امکان‌پذیر نیست یا اینکه به‌علت نگهداری نامناسب گزارش‌های تلویزیونی دچار آسیب‌های جدی شده‌اند.
تصاویر محدود و رنگ پریده و بی‌کیفیتی که از برخی رخدادهای مهم ورزشی باقی مانده، بی‌توجهی به نگهداری از سندهای تصویری را نمایان می‌کند. در سطحی کلان‌تر این شیوه برخورد با آنچه مربوط به گذشته است مبین بی‌اعتنایی به تاریخ‌نگاری ورزشی است.
فقر تصاویر آرشیوی در مستندهای ورزشی
حسین رحمتی مستندساز در این‌باره می‌گوید:«در حوزه ورزش مستندهای قابل دفاعی نداریم و در یک ارزیابی کلی باید بگویم که اصلاً نمی‌توان ایران را در این زمینه صاحب یک جریان سینمایی دانست. سال‌ها برخی مدیران در حوزه ورزش آمدند و وعده‌هایی درباره توجه به سینمای مستند ارائه دادند، متأسفانه این وعده‌ها و تأکیدها در حد شعار باقی ماند و ما عملاً در مرحله تولید شاهد آثار قابل دفاعی نبودیم که بتوانند قهرمانان ورزشی‌مان را معرفی کنند.
از این‌رو حوزه مستند ورزشی جای کار زیادی دارد چراکه کم‌کاری‌های بسیاری در این حوزه انجام نشده است. به‌نظر من دلیل محکم این کم‌کاری کمبود منابع آرشیوی است. ما وقتی از تاریخ ورزش کشور صحبت می‌کنیم منابع‌مان اکثراً مکتوباتی هست که از روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و به‌طور کل رسانه‌ها باقی مانده است و تصاویر همان اندک اندازه‌ای که وجود دارد در حد عکس است و در فیلم به‌شدت فقیر هستیم.
البته باید بگویم فیلم‌های ورزشی اندکی در این سال‌ها ساخته شده اند اما معمولاً این آثار ابتر مانده‌اند و یا آثار نسبتاً با کیفیتی هستند اما فضای مناسب برای نمایش، پخش و ارائه آنها وجود نداشته است. به‌نظر من ما در حوزه تولید مستندهای ورزشی در ابتدای راه هم نیستیم.» او که با ایلنا گفت‌وگو می‌کرد در ادامه می‌افزاید:«آرشیو ساماندهی شده در کشور ما وجود ندارد، من وقتی تولید مجموعه «تا پروانگی» را آغاز کردم، قصد داشتم که این مجموعه در ۶ قسمت ساخته شود و بعد که شبکه مستند از تولید این مجموعه حمایت کرد تعداد قسمت‌های این مجموعه به ۱۵قسمت افزایش پیدا کرد.
من از همان ابتدای راه با مشکل کمبود فیلم‌های آرشیوی مواجه بودم، حتی در رشته‌هایی که تصور بر این است که می‌تواند آرشیوی غنی وجود داشته باشد، باز هم فیلم‌های چندانی موجود نیست. این وضعیت حتی در ورزش‌های انفرادی که در ایران تاریخ صدساله دارند هم وجود دارد و تعداد فیلم‌های آرشیوی موجود بسیار اندک است.
در کشور ما سالیان سال است که در ورزش‌های مختلف مسابقات لیگ و مسابقات ورزشی مختلفی برگزار می‌شود و یا میزبان مسابقات بین‌المللی بوده‌ایم اما باعث تعجب است که در آرشیو با چنین محدودیتی مواجه هستیم. قطعاً منابع آرشیوی بیشتری هم وجود دارد که خوب محافظت نشده و ممکن است آسیب دیده باشند یا تخریب شده‌باشند. مشکل دیگر این است که در برخی موارد آرشیو وجود دارد اما دسته‌بندی درستی صورت نگرفته است.
من بدون استثنا به هر فدراسیونی مراجعه کردم با این مشکل مواجه بودم و به مسئولان مربوطه گفتم که بهتر است یک بانک تصویری داشته باشند تا دستیابی به منابع و ویدئوها اینقدر سخت نباشد. نکته دیگر این است که ما در بسیاری مواقع با مشکل امتیاز حق پخش مواجه هستیم اما با توجه به همه این محدودیت‌ها ما حداقل‌ها را هم از آن مسابقه نداریم و ممکن است یک قهرمان ورزشی‌مان اصلاً ویدئویی از مسابقاتش وجود نداشته باشد.»
شخم زدن آرشیو
پدرام بهرامی کارگردان مستند «دریبل» نیز همزمان با پخش تلویزیونی و اکران آنلاین این مستند به مهر می‌گوید:« از نظر فرمی قرار ما بر این بود که یک چهره مشهور به‌عنوان مجری در کارمان حضور داشته باشد تا در لوکیشن‌های مختلف داستان ما را روایت کند. گزینه اصلی خودم، مرحوم حمیدرضا صدر بود که به‌نظرم بهترین گزینه بود و به‌دلیل برخی مشکلات این اتفاق ممکن نشد.
بعد از آن احساس کردم هیچ‌کس به جای ایشان نمی‌تواند حق مطلب را ادا کند. به همین دلیل کلاً حضور مجری را کنسل کردم و کل کار را به‌صورت آرشیوی بستیم. از این انتخاب، ابتدا ناراحت بودم اما اتفاقاتی رخ داد که شاید اگر می‌خواستیم مستند را به‌صورت مجری‌محور پیش ببریم، آن اتفاقات رخ نمی‌داد. به‌دلیل محدودیت‌هایی که داشتیم، ناگزیر بودیم برای برخی تصاویر، آرشیوها را به تعبیری شخم بزنیم و در فرایند همین شخم‌زدن‌ها به منابع نایابی دست پیدا کردیم که شاید پیش از آن هیچ‌کس آن را ندیده بود.»
بحران سینما گریبان سریال‌های نمایش خانگی را خواهد گرفت؟ | مردم وقت و هزینه تماشای سریال‌ها را ندارند
نظر شما